Miejskie aktualności: wybuch / Kobielska 91 wczoraj i dziś

Najwyższy czas wrócić na linię kolejową 139, i to wrócić na dłużej. Zamiar polegał przecież na dokumentacji wszystkich stacji tej linii, nie mówiąc o wypadach w ich okolice; w dotychczasowym tempie nigdy go nie zrealizuję. Żeby jednak nie wysiedlać zupełnie bloga poza Warszawę, posty o linii 139 przeplatał będę zwięzłymi raczej postami z zakresu warszawskich miejskich aktualności. Dziś pierwszy z nich.

Dwa tygodnie temu miał miejsce wybuch w budynku przy Kobielskiej 91; donosiły o tym owego wieczoru i nazajutrz wszystkie warszawskie media (według informacji, które się wówczas pojawiły, sprawcą był lokator czekający na eksmisję). Wiadomość ta wprawiła mnie w niepokój, gdyż wyobraziłem sobie, że z całego budynku wkrótce nic nie zostanie – że w rezultacie szkód zostanie wyłączony z użytkowania i wyburzony – a wielokrotnie myślałem, że jest on tematem do opisania. Tak źle nie jest; poważnego uszczerbku doznało tylko kilka mieszkań. Uznałem jednak, że lepiej dłużej nie czekać i co najmniej napocząć temat zestawieniem „wczoraj i dziś”. 

Na początek widok kilka dni po wybuchu:

I przedwczoraj:

Budynek ten był pierwotnie jednym z miejskich domów czynszowych dla bezdomnych, których cały kompleks powstał w latach dwudziestych przy Podskarbińskiej i Kobielskiej (nazywano je wówczas „domami-hotelami”). Kwaterowane były tam rodziny eksmitowane z innych budynków; czynsz był niski (rzędu 20–40 złotych miesięcznie), nie były to jednak darmowe noclegownie. Najbardziej znaną częścią tego założenia są trzy wyższe, trzypiętrowe domy po wschodniej stronie Podskarbińskiej i północnej Kobielskiej, o adresach Podskarbińska 6 i 8 oraz Kobielska 88/92, w tym jeden z efektownym (jak na dzisiejsze standardy, a także jak na swoją funkcję) narożnikiem u zbiegu tych dwóch ulic. Dom przy Kobielskiej 91 jest od tamtej części założenia niższy, skromniejszy architektonicznie (co nie znaczy, że brzydszy) i odrobinę starszy; dziś wyróżnia się też tym, że jako jedyny nie został jeszcze ostyropianowany, i z tej zwłaszcza przyczyny budzi mą sympatię. Ten zakątek miasta z sąsiadującymi ze sobą dwoma przykładami budownictwa socjalnego II RP – drugim, obok osiedla dla bezdomnych, jest osiedle TOR po zachodniej stronie Podskarbińskiej – uważam za bardzo ciekawy.

Chronologia osiedla jest następująca: w latach 1924–25 miasto zbudowało pierwszy dom drewniany (z murowanymi klatkami schodowymi), ustawiony wzdłuż Podskarbińskiej między Kobielską a Grochowską. W roku 1926 oddano drugi identyczny dom, ustawiony równolegle do pierwszego dalej od Podskarbińskiej; według dzisiejszych źródeł miał on adres Kobielska 93. W roku 1927 oddano trzeci dom, również identyczny kształtem, ale w całości murowany – to ten, który ma dziś adres Kobielska 91 (nie jestem pewien, czy tak było od początku) i w którym dwa tygodnie temu był wybuch. Te trzy domy miały od 73 do 76 mieszkań, w olbrzymiej większości jednoizbowych, z kuchnią węglową, ale bez sanitariatów – te były wspólne (większe były mieszkania dozorców oraz dwuizbowe mieszkania w narożnikach). Około roku 1928 ukończono po drugiej stronie Kobielskiej trzy dużo większe domy o wymienionych już adresach, mieszczące w sumie 493 izby. Cały kompleks jest widoczny na zdjęciu lotniczym z roku 1936 – cyfry odpowiadają powyższej chronologii:

Na zdjęciu z roku 1945 widać puste miejsce po dwóch pierwszych, drewnianych domach, które zapewne poszły z dymem:

We wczesnych latach pięćdziesiątych teren zwolniony przez te dwa domy zabudowano częściowo kinem 1 Maj (jednym z czterech kin wzniesionych wówczas według podobnych projektów, obok Stolicy, Ochoty i nieistniejącego już kina W-Z). Kino to zamknięto w latach 90.; dziś jest w nim Marc-Pol. Już w XXI wieku południową część terenu zajęło natomiast dzielnicowe Centrum Promocji Kultury. 

Zamieszczone niżej zdjęcia przedwojenne ściągnąłem z Warszawy 1939. Pierwsze i ostatnie z nich (te z IS PAN) datowane są na rok 1928 i podpisane nazwiskiem Jaworski, drugie nie ma żadnego podpisu, trzecie pochodzi z książeczki Budownictwo mieszkaniowe Magistratu m.st. Warszawy 1924–1928. Zdjęcia współczesne robiłem 16 kwietnia; pogoda była, jak widać, bez szału. 

Pierwsze zdjęcie historyczne przedstawia Kobielską 91 od wschodu; za nią po lewej widoczna ściana szczytowa drewnianej Kobielskiej 93, po prawej – budująca się Kobielska 88/92. Miejsce, z którego zrobiono zdjęcie, zajmuje dziś boisko przy Zespole Szkół im. Olimpijczyków Polskich (Siennicka 15).

Drugie zdjęcie pokazuje Kobielską 91 i 93 w przeciwną stronę; w głębi widoczny jest obelisk na cześć budowy szosy brzeskiej przy Grochowskiej. We współczesnym kadrze widać tył kina 1 Maj, z przyczyn mi nieznanych przemalowanego jako Marc-Pol w narodowe barwy Szwecji.

Trzecia para to widok Kobielskiej 91 od frontu. We współczesnym odpowiedniku stanąłem ostatecznie pod nieco większym kątem, gdyż inaczej w kadr wchodzi jakiś budynek techniczny związany z dawnym kinem.

Ostatnia para jest, jeśli chodzi o kadr dzisiejszy, nieco obsesyjna. Na starym zdjęciu widok na trzy budynki zespołu (oraz budującą się nowszą część w tle) od strony Grochowskiej, z miejsca, w którym jest dziś parking na zapleczu bloczku mieszczącego część biur urzędu dzielnicy Praga-Południe (Grochowska 262).

Wesołych Świąt!